WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE ZAKRES PODSTAWOWY
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Pogłębianie wiedzy związanej z funkcjami rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich i rodzicielskich, seksualnością człowieka i prokreacją; umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji dotyczących wyboru drogi życiowej, małżeństwa i rodziny.
II. Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów związanych z okresem dojrzewania, dorastania i wyborem drogi życiowej; umiejętność świadomego kreowania własnej osobowości.
III. Uzyskanie lepszego rozumienia siebie i najbliższego otoczenia; umiejętność poszukiwania i udzielania odpowiedzi na pytania o istotę człowieczeństwa, sens, cele i zadania życiowe.
IV. Przyjęcie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych i chorych; przygotowanie, na podstawie wiedzy i wykształconych umiejętności do poszanowania godności życia ludzkiego i dojrzałego funkcjonowania w rodzinie.
V. Znajomość podstawowych zasad postępowania w sferze ludzkiej płciowości i płodności; kształtowanie postaw prozdrowotnych, prospołecznych i prorodzinnych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Rodzina. Uczeń:
1) rozumie, jakie miejsce zajmuje rodzina w społeczeństwie;
2) rozpoznaje typy struktury rodziny: rodzina wielopokoleniowa, rodzina pełna, rodzina niepełna, rodzina zrekonstruowana;
3) wyjaśnia miejsce dziecka w rodzinie;
4) zna i rozumie funkcje rodziny: prokreacyjna, opiekuńcza, wychowawcza, ekonomiczna i profilaktyczna oraz ich znaczenie na poszczególnych etapach rozwoju człowieka;
5) przyswaja wartości i tradycje ważne w rodzinie, w tym wspólne świętowanie, organizacja i przeżywanie wolnego czasu;
6) rozumie problemy wierności, zaufania i dialogu w rodzinie; omawia relacje osobowe w rodzinie, wskazuje czynniki je osłabiające;
7) wskazuje źródło konfliktów i określa ich przyczyny; zna sposoby rozwiązywania konfliktów;
8) zna prawodawstwo dotyczące rodziny, rozumie, jakie znaczenie ma zawarcie małżeństwa, odróżnia separację od rozwodu;
9) omawia prawa i obowiązki małżonków i rodziców; prawa dziecka oraz obowiązki państwa wobec rodziny;
10) wie, na czym polega instytucjonalna pomoc rodzinie w sytuacji: choroby, uzależnienia, ubóstwa, bezrobocia, zachowań ryzykownych, problemów pedagogicznych, psychologicznych, prawnych.
II. Dojrzewanie. Uczeń:
1) rozpoznaje zmiany fizyczne i psychiczne; zróżnicowane, indywidualne tempo rozwoju;
2) rozumie i akceptuje kryteria dojrzałości biologicznej, psychicznej i społecznej;
3) zna podstawy higieny okresu dojrzewania; troszczy się o zdrowie: właściwe odżywianie, odpowiedni strój, sen, i aktywność fizyczna;
4) rozumie, czym jest cielesność, płciowość, integracja seksualna;
5) wskazuje różnice w rozwoju psychoseksualnym dziewcząt i chłopców;
6) wyjaśnia, na czym polega identyfikacja z własną płcią;
7) zna zagrożenia okresu dojrzewania: uzależnienia chemiczne behawioralne, presja seksualna, pornografia, prostytucja nieletnich;
8) omawia problemy wieku młodzieńczego i sposoby radzenia sobie z nimi;
9) rozumie, jak budowane są relacje międzyosobowe, wyjaśnia ich znaczenie w rozwoju społeczno-emocjonalnym; w tym: istota koleżeństwa i przyjaźni, sympatie młodzieńcze; pierwsze fascynacje, zakochanie, miłość, wzajemny szacunek, udzielanie sobie pomocy, współpraca, empatia.
III. Seksualność człowieka. Uczeń:
1) określa pojęcia związane z seksualnością człowieka: męskość, kobiecość, miłość, małżeństwo, rodzicielstwo;
2) rozumie znaczenie odpowiedzialności w przeżywaniu własnej płciowości oraz budowaniu trwałych i szczęśliwych więzi;
3) określa główne funkcje płciowości: wyrażanie miłości, budowanie więzi i rodzicielstwo, wzajemna pomoc i uzupełnianie, integralna współpraca płci;
4) rozumie, na czym polega odpowiedzialność za sferę seksualną i prokreację;
5) wie, na czym polega macierzyństwo i ojcostwo, posiada podstawową wiedzę dotyczącą budowy i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka;
6) rozumie, jaki istnieje związek pomiędzy aktywnością seksualną a miłością i odpowiedzialnością; omawia problemy związane z przedmiotowym traktowaniem człowieka w dziedzinie seksualnej;
7) rozumie, na czym polega prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa;
8) przedstawia przyczyny, skutki i profilaktykę przedwczesnej inicjacji seksualnej;
9) zna choroby przenoszone drogą płciową; rozumie ich specyfikę, rozwój i objawy; wie, jakie są drogi przenoszenia zakażenia, zna zasady profilaktyki.
IV. Życie jako fundamentalna wartość. Uczeń:
1) rozumie potrzebę planowania dzietności rodziny;
2) rozumie potrzebę przygotowania kobiety i mężczyzny na poczęcie dziecka i wie, czym jest odpowiedzialne rodzicielstwo;
3) rozumie, czym jest opieka prekoncepcyjna i prenatalna;
4) ma szacunek dla ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci;
5) rozumie, na czym polega gotowość członków rodziny na przyjęcie dziecka z niepełnosprawnością – aspekt medyczny, psychologiczny, społeczny.
V. Płodność. Uczeń:
1) rozumie, że płodność jest wspólną sprawą mężczyzny i kobiety;
2) wyjaśnia fizjologię płodności i jej neurohormonalne uwarunkowania;
3) zna metody rozpoznawania płodności;
4) określa problemy niepłodności: rodzaje, przyczyny, skutki, profilaktyka i leczenie;
5) omawia antykoncepcję i wskazuje jej rodzaje i skutki w aspekcie medycznym, psychologicznym i moralnym;
6) wie, czym jest ciąża i poród oraz przyjęcie dziecka jako nowego członka rodziny.
VI. Postawy. Uczeń:
1) potrafi komunikować swoje uczucia i budować prawidłowe relacje w rodzinie i grupie społecznej;
2) rozumie, na czym polega odpowiedzialność wszystkich członków za atmosferę panującą w rodzinie;
3) radzi sobie w sytuacji konfliktu, presji grupy, stresu; umie obronić własne poglądy;
4) zna zasady savoir-vivre'u w domu rodzinnym i różnych sytuacjach społecznych;
5) rozumie zasady komunikacji werbalnej i niewerbalnej i jej znaczenie w relacjach interpersonalnych; bierze udział w życiu społecznym poprzez wolontariat, stowarzyszenia, grupy nieformalne i aktywność indywidualną; wrażliwość na osoby potrzebujące pomocy i konkretne sposoby jej udzielania;
6) rozumie, że osoby z niepełnosprawnością mogą być kolegami i przyjaciółmi; świadomie korzysta ze środków społecznego przekazu;
7) jest odpowiedzialny za własny rozwój i samowychowanie.
Warunki i sposób realizacji Punktem wyjścia przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie jest założenie, że zdolność człowieka do miłości jest rezultatem szacunku i miłości do samego siebie. Zmiany psychiczne, dokonujące się w procesie dojrzewania, wyrażające się we wzroście samoświadomości, krytycyzmie, zdolności do abstrakcyjnego myślenia, stanowią podstawę dojrzałości, która umożliwia człowiekowi odpowiedzialne podejmowanie decyzji prowadzących do założenia rodziny. Zagadnienia te są związane z samookreślaniem się jednostki, tworzeniem poczucia własnej wartości, szacunku dla samego siebie, ochrony własnego „ja” i stanowią podstawę refleksji na temat odpowiedzialności za własne życie. Kolejny blok zagadnień związany jest ze zrozumieniu istoty procesu dojrzewania. Świadome przeżywanie i akceptacja zmian biologicznych związanych z dojrzewaniem płciowym, spostrzeganie ich w perspektywie całości ludzkiego życia, umożliwi przeciwstawianie się szkodliwym stereotypom dotyczącym ciała, zdrowia, rozumienia seksualności, dorosłości, wolności i miłości. Poznanie i zrozumienie ważności zmian w funkcjonowaniu własnego ciała, budzącej się seksualności i zdolności do prokreacji (w sensie biologicznym) oraz mechanizmów nią rządzących, powinny stać się w przyszłości podstawą świadomego macierzyństwa i ojcostwa. Podstawa programowa obejmuje ponadto zagadnienia związane z tworzeniem pozytywnych relacji z innymi ludźmi. Treści są skoncentrowane wokół pozytywnych aspektów płciowości, seksualności, życia w grupie rówieśniczej i w rodzinie oraz mają budować poczucie odpowiedzialności za siebie i innych. Poznanie podstawowych zasad komunikacji i przełożenie ich na konkretne zachowania w relacjach koleżeńskich i rodzinnych powinny uwiadomić uczniom bogactwo form wyrażania pozytywnych uczuć i umożliwić w przyszłości budowanie wartościowych, intymnych więzi z płcią przeciwną w fazie tworzenia związku i zakładania rodziny. Ze względu na konieczność podziału klasy na grupy dziewcząt i chłopców przy realizacji niektórych tematów oraz ze względu na zapewnienie młodzieży dobrowolności uczestnictwa wskazane byłoby przeprowadzanie tych zajęć na pierwszej lub ostatniej godzinie lekcyjnej.
Nauczyciel powinien stworzyć w czasie lekcji atmosferę otwartości, szczerości, zaufania i dyskrecji. Liczba godzin wychowania do życia w rodzinie Nauczyciel realizuje w każdej klasie liceum po 19 godzin wychowania do życia w rodzinie:
9 godzin z całym zespołem klasowym oraz po 5 godzin z grupą dziewcząt i chłopców (uczeń uczestniczy w 14 godzinach zajęć). Ocena osiągnięć ucznia Zajęcia nie podlegają ocenie. Zapis na świadectwie Udział uczniów w zajęciach wychowania do życia w rodzinie na świadectwach szkolnych i w arkuszach ocen odnotowuje się w części „Inne zajęcia”. W miejscu przeznaczonym na wpisanie oceny z tych zajęć wpisuje się odpowiednio „uczestniczył" lub "uczestniczyła”. Rezygnacja z zajęć Udział w zajęciach jest obowiązkowy, ale jest możliwość rezygnacji z zajęć. W szkole opracowany został formularz deklaracji o rezygnacji z zajęć WDŻ. Deklaracja jest wypełniana przez rodziców/opiekunów prawnych ucznia lub pełnoletniego ucznia w każdym roku szkolnym w terminie do 15 października.
Wychowanie do życia w rodzinie tematyka godzin:
„Wędrując ku dorosłości” – wychowanie do życia w rodzinie w szkole ponadpodstawowej - tematyka godzin w klasie 1
1. Relacje. Największe bogactwo.
2. Dorastanie. Kim jestem?
3. Umysł. Fascynująca zagadka.
4. Emocje i uczucia. By życie miało kolor.
5. Komunikacja. W stronę porozumienia.
6. Moralność. Odpowiedzialność i zasady.
7/8. Płeć. Prezent do rozpakowania (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
9.Kobiecość – męskość. Różnice i komplementarność (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
10/11. Zakochanie. I co dalej? (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
12/13. Integracja seksualna. Dojrzała płciowość (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców.)
14/15. Inicjacja seksualna. Kiedy i z kim? (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
16/17. Miłość do samego siebie. Nie daj się skrzywdzić (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
18. Cyfrowe objęcia. Internet, smartfony, gry.
Kochasz życie? Nie bierz! „Wędrując ku dorosłości” – wychowanie do życia w rodzinie w szkole ponadpodstawowej - tematyka godzin w klasie 2
1. Sztuka życia. Savoir vivre.
2. Ja i inni. Kim jesteśmy i dokąd zmierzamy?
3. Dojrzałość w miłości. Przygotowanie do małżeństwa i rodziny.
4. Mogę być matką, mogę być ojcem. Świadomość własnej płodności.
5. Pokochać od poczęcia. Opieka prekoncepcyjna i rozwój prenatalny dziecka.
6. Nowe życie, nowa więź. Ciąża, poród i naturalne karmienie.
7/8. Rytm płodności. Odczytywanie praw natury (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
9/10. Naturalnie razem. Zalety metod rozpoznawania płodności (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
11/12. Środki antykoncepcyjne. Podział, skuteczność, skutki uboczne (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
13/14. Ekstremalne decyzje. Sterylizacja i środki wczesnoporonne (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
15/16. Dziecko nie w porę. Problem aborcji (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
17. Niespełnione nadzieje. Dramat niepłodności.
18. Wciąż aktualne i groźne. Choroby przenoszone drogą płciową.
19. Ludzka seksualność w krzywym zwierciadle. Pornografia, cyberseks i prostytucja.
„Wędrując ku dorosłości” – wychowanie do życia w rodzinie w szkole ponadpodstawowej - tematyka godzin w klasie 3
1. Mój rozwój - moja odpowiedzialność.
2. Z myślą o małżeństwie.
3/4. Narzeczeństwo - czas najważniejszych decyzji (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
5. Małżeństwo - zadanie na całe życie.
6/7. W rodzinnym kręgu (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
8. Najwyższa wartość - życie.
9. Miejsce dziecka w rodzinie.
10. Tradycja - przeżytek czy wartość?
11/12. Co pomaga w rodzinie? (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
13/14. Co szkodzi w rodzinie? (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
15. Konflikty i trudne sytuacje w rodzinie.
16. Gdy rodzinie trzeba pomóc.
17/18. Zaplątani w sieci. O mediach. (lekcja z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców).
19. Moje życie w moich rękach.
Świadectwo:
Jeśli uczeń uczestniczył w WDŻ, to wpisuje się na świadectwo Zgodnie z zapisami pkt 11 załącznika nr 1 rozporządzenia MEN z 26 kwietnia 2018 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych udział uczniów w zajęciach wychowania do życia w rodzinie na świadectwach szkolnych i w arkuszach ocen odnotowuje się w części „Inne zajęcia”. W miejscu przeznaczonym na wpisanie oceny z tych zajęć wpisuje się odpowiednio „uczestniczył” lub „uczestniczyła”.